09 jan Reeds bekend met algemene voorwaarden? Dan gelden deze gewoon.
Handelspartijen werken met algemene voorwaarden. Die moeten vóór of tijdens het sluiten van de koopovereenkomst ‘ter hand worden gesteld’, dat is een wettelijke eis. Maar als een partij de algemene voorwaarden op een andere manier al kent, dan gelden deze ook – zelfs als ze niet ter hand zijn gesteld. Dat merkte een veevoercoöperatie die een geschil had met een leverancier van diervoedergrondstoffen.
Al zes jaar verkoopt een leverancier diervoedergrondstoffen aan een veevoercoöperatie. In die tijd hebben zij 93 koopovereenkomsten met elkaar gesloten. Er ontstaat een geschil over twee koopovereenkomsten over zonnebloemkoek die in het laatste jaar zijn gesloten. De leverancier verwijst in die koopovereenkomsten naar de algemene voorwaarden, waarin een zogenoemd arbitraal beding is opgenomen. Dat houdt in dat bij een geschil niet een rechtbank bevoegd is, maar een arbiter.
Arbitraal beding
Omdat een klant van de coöperatie ontevreden is over de kwaliteit van haar producten, dagvaardt de coöperatie de leverancier, omdat deze ondeugdelijke grondstoffen heeft geleverd. De leverancier vindt de rechtbank echter onbevoegd, vanwege het arbitraal beding. De coöperatie wil dit arbitraal beding vernietigen, en krijgt in eerste instantie daarbij gelijk van de rechtbank Overijssel. In hoger beroep vernietigt het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden dit vonnis door te bepalen dat de rechtbank onbevoegd is kennis te nemen van de vorderingen van de coöperatie. Er geldt immers een arbitraal beding.
‘Ter hand stellen’
Toch is dit oordeel niet geheel voor de hand liggend. In het Burgerlijk Wetboek staat dat algemene voorwaarden ‘ter hand moeten worden gesteld’, anders gelden ze niet. Dit heeft de leverancier feitelijk niet vóór of bij het sluiten van de koopovereenkomsten gedaan. Ook heeft de leverancier de coöperatie niet op een andere manier een redelijke mogelijkheid geboden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. In beginsel kan de coöperatie dus de algemene voorwaarden, en daarmee het arbitraal beding, laten vernietigen.
Bekend met de algemene voorwaarden
In deze zaak geven de feiten toch aanleiding tot een andere uitkomst. Zo heeft de directeur van de coöperatie enkele jaren geleden een cursus gevolgd waarin de algemene voorwaarden en de daarin opgenomen arbitrageclausule uitgebreid aan de orde kwamen. Dat betekent, zo redeneert het gerechtshof, dat de directeur op het moment van sluiten van de koopovereenkomsten bekend was – of bekend mag worden verondersteld – met de inhoud van de algemene voorwaarden. En deze kennis van de directeur kan aan de coöperatie worden toegerekend. Tegen dat oordeel gaat de coöperatie in cassatie.
Stilzwijgend aanvaard
De Hoge Raad kijkt nadrukkelijk naar de langdurige handelsrelatie tussen de leverancier en de coöperatie. Steeds verwees de leverancier naar de algemene voorwaarden en verklaarde deze van toepassing op deze koop. Dat gebeurde ook in de twee koopovereenkomsten waarover nu een geschil is – zonder de algemene voorwaarden ‘ter hand te stellen’. Tegen deze algemene voorwaarden protesteerde de coöperatie niet. Daarmee heeft de coöperatie de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden (stilzwijgend) aanvaard, aldus de Hoge Raad. Tenminste: de leverancier mocht daarop gerechtvaardigd vertrouwen. Het arbitraal beding uit de algemene voorwaarden is daarom van toepassing op de koopovereenkomsten.
Bekendheidsuitzondering
Maar heeft de leverancier de coöperatie wel een redelijke mogelijkheid geboden om van de algemene voorwaarden kennis te nemen, zoals het Burgerlijk Wetboek voorschrijft? Hier geldt, aldus de Hoge Raad, de ‘bekendheidsuitzondering’: de coöperatie was bekend – of kan geacht worden bekend te zijn – met de algemene voorwaarden. Bekendheid met de algemene voorwaarden kan dus ook ontstaan op een andere manier dan ‘ter hand stellen’.