17 sep Herstructureren in crisistijd: afbreken van onderhandelingen
In deze blogreeks over herstructureren in crisistijd beginnen we bij het begin, of beter gezegd, misschien nog wel vóór het daadwerkelijke begin: je bent nog in onderhandeling over een overeenkomst met een potentiële toekomstige contractpartij. De kans is klein dat je gedurende de gesprekken met de betreffende wederpartij nog niet over COVID-19 (corona) (of een andere onvoorziene crisis) en de gevolgen daarvan gesproken hebt, al is het maar vanwege de interesse in het welzijn van de persoon waarmee je spreekt of de small talk.
De vraag is echter of je in verband met een plotselinge crisis, zoals de coronacrisis, de onderhandelingen zomaar mag afbreken?
Uitgangspunten bij het afbreken van onderhandelingen
Het uitgangspunt bij te maken afspraken met een toekomstige wederpartij is dat je pas aan afspraken gebonden bent wanneer beide partijen wilsovereenstemming hebben bereikt. Een aanbod gedaan door de ene partij dient door de andere partij aanvaard te zijn. Aldus lijkt het logisch dat wanneer je nog niet definitief het aanbod van een toekomstige wederpartij aanvaard hebt, partijen in beginsel vrij zijn om uit elkaar te gaan zonder dat daar verstrekkende gevolgen aan verbonden zijn. Die aanname is juist en is ook door de Hoge Raad bevestigd: het staat onderhandelende partijen in beginsel vrij om onderhandelingen af te breken (HR 12 augustus 2005, NJ 2005, 467 (CBB/JPO)).
Het kan echter zo zijn dat je dusdanig (ver) gevorderd bent in de onderhandelingen en/of er zich omstandigheden voordoen waardoor jij of je toekomstige wederpartij er gerechtvaardigd op mag vertrouwen dat er op grond van de onderhandelingen daadwerkelijk een overeenkomst tot stand komt. In zo’n situatie bestaat de mogelijkheid dat je niet meer ‘zomaar’ de onderhandelingen mag afbreken en dat je wanneer je dat toch doet, schadeplichtig bent tegenover de wederpartij. De mate waarin je in een dergelijk geval schadeplichtig bent is afhankelijk van de precieze omstandigheden van het geval.
De rol van de coronacrisis en de (mogelijke) gevolgen daarvan
In hoeverre spelen de coronacrisis en de gevolgen daarvan in dit kader een rol? Het antwoord op die vraag is afhankelijk van de mate waarin de coronacrisis en de gevolgen daarvan voorzienbaar waren voor jou dan wel de wederpartij bij het aangaan van de onderhandelingen. De Hoge Raad heeft namelijk geruime tijd geleden al geoordeeld dat het afbreken van onderhandelingen bij onvoorziene (bijkomende) omstandigheden geoorloofd kan zijn, ondanks dat er sprake is van gerechtvaardigd vertrouwen bij de wederpartij (HR 14 juni 1996, NJ 1997, 481 (De Ruiterij/MBO) en bevestigd in het arrest CBB/JPO, voornoemd). Een hard vereiste daarbij is dat de afbrekende partij het ontstaan van die onvoorziene omstandigheden niet in de hand gewerkt heeft of in de hand had.
In de lagere rechtspraak is er inmiddels een aantal uitspraken over het afbreken van onderhandelingen in combinatie met de coronacrisis gedaan. Zo oordeelde de Netherlands Commercial Court – onderdeel van de rechtbank Amsterdam – dat de coronacrisis en haar gevolgen onvoorziene omstandigheden (kunnen) zijn, maar dat de tussen partijen gemaakte afspraken daardoor niet beïnvloed zijn omdat zij niet van de (mogelijke) gevolgen daarvan afhankelijk waren (Rb. Amsterdam (NCC) 29 april 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:2406).
De rechtbank Amsterdam oordeelde in kort geding, waar partijen de coronacrisis en haar gevolgen durende de onderhandelingen besproken hadden maar besloten om daar geen (gewijzigde) clausule voor op te nemen in de overeenkomst, dat er geen sprake was van onvoorziene omstandigheden (Rb. Amsterdam 14 mei 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:2644).
Een andersluidend oordeel werd door de rechtbank Amsterdam in kort geding gegeven met betrekking tot onderhandelingen waarbij partijen zich geen rekenschap hadden gegeven van de coronacrisis (toen nog in een zeer vroegtijdig stadium) en de mogelijke gevolgen daarvan (Rb. Amsterdam 19 juni 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:3091). Dit leidde in laatstgenoemde uitspraak evenwel niet tot een substantiële wijziging van de tussen partijen gemaakte afspraken.
Samenvattend
Uit voornoemde uitspraken kan het volgende opgemaakt worden. De mate waarin je de coronacrisis en haar gevolgen voor de potentiële transactie voorafgaand en/of gedurende de onderhandelingen bespreekt met je wederpartij, alsook of je daaraan vervolgens concrete acties verbindt, zijn van invloed op de ‘(on)voorzienbaarheid’ van de coronacrisis en haar gevolgen als (bijkomende) omstandigheid. Het is dus zeer goed denkbaar dat wanneer je de gevolgen van de coronacrisis op de potentiële transactie met jouw wederpartij bespreekt, dat dit ertoe leidt dat je de onderhandelingen niet meer om die reden mag afbreken.
Conclusie: de coronacrisis kan een rol spelen bij het afbreken van onderhandelingen
Concluderend zijn de coronacrisis en de gevolgen daarvan dus wel degelijk omstandigheden om rekening mee te houden gedurende de onderhandelingen die je voert met jouw potentiële wederpartij. Je hebt als onderhandelende partij (als uitgangspunt) al het recht om van het aangaan van een overeenkomst af te zien, maar wanneer daar de negatieve gevolgen van de coronacrisis tevens een rol bij spelen, geeft dit daar nog een aanvullende reden voor en mogelijk ook een legitimatie om geen schadevergoeding te hoeven betalen. Een en ander wordt als gezegd anders wanneer je dit reeds met de potentiële wederpartij besproken hebt en daar vervolgens al dan niet op hebt ingespeeld.
Blogreeks ‘Herstructureren in crisistijd’
In deze blogreeks gaan wij uitgebreid in op diverse onderwerpen die voor de ondernemer van belang kunnen zijn om zijn onderneming in crisistijd te redden. Zelfs als dat betekent dat een faillissement moet volgen. In het uiterste geval kan namelijk een faillissement uitkomst bieden om in ieder geval een deel van de onderneming te redden.
In de blogreeks ‘herstructureren in crisistijd’ komen de volgende onderwerpen aan bod:
- Afbreken van onderhandelingen
- Opzegging kredietrelatie door de bank
- Een crediteurenakkoord buiten faillissement
- Debt for equity swap
- Selectieve betaling van crediteuren
- Afwenden van een verzoek tot faillietverklaring
- Reorganisatie en het ontslaan van personeel
- Wet homologatie onderhands akkoord
- Surseance van betaling
- Doorstart vanuit een faillissement
- Aansprakelijkheid van een bestuurder in een faillissement
Samenwerking Hekkelman en Watsonlaw.
De blogreeks wordt geschreven door de insolventierechtspecialisten van Hekkelman Advocaten en Watsonlaw. Tussen onze kantoren bestaat een unieke samenwerking die ons in staat stelt om onze gezamenlijke expertises zo optimaal mogelijk voor onze cliënten te benutten.
Vragen?
Vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Camiel Vermeulen of een van de andere experts.
Deze blog is geschreven door Camiel Vermeulen.